شرح حدیث جنود عقل و جهل

هر مفهومی که در تفکر و در تعقل مورد استفاده ماست، یا مصداق مخلوق است و یا مصداق مجعول (در تفکیک عالم خلق از عالم جعل). اگر صحبت از سیب می‌کنیم؛ مخلوقی‌ست که در زبان فارسی به آن سیب در زبان عربی تفاح و در زبان انگلیسی apple گفته می‌شود. مهم نیست که در زبان‌های مختلف به سیب چه کلمه‌ای اطلاق می‌شود بلکه مهم این است که وقتی هر کدام از این کلمات به‌کار برده می‌شود برای آن مصداقی عینی وجود دارد که قابل فهم است. در عالم جعل نیز هر مفهومی به‌کار می‌رود باید مابه‌ازا داشته باشد. یعنی کل مفاهیمی که بشر با آنها تفکر می‌کند یا مابه‌ازای مخلوق دارد یا مابه‌ازای مجعول.

اساس انحراف بشر از اینجا شروع می‌شود که مفهومی در عالم جعل نهادینه می‌شود که مابه‌ازا ندارد و این امر اساس به وجود آمدن جهل است. جهل، ندانستن نیست بلکه غلط دانستن است. در واقع انحراف در فهم از جعل مفاهیم آغاز می‌شود. از طرفی ممکن است حالت‌هایی در عالم جعل وجود داشته باشد که برای آن‌ها مفهومی تولید نشده است. هر قدر مفهومی که برای یک حالت جعل می‌شود دقیق‌تر باشد، تفکر دقیق‌تر می‌شود.

از ۲۵۰۰ سال گذشته به این‌سو در شرق کره‌ی زمین مبنای تفکر بر پایه ثنویت (ین و یانگ) بوده است. قرآن نیز با اشاره به قاعده زوجیت این ثنویت را در عالم خلق تایید می‌کند با این تفاوت که این دوگانه‌ها ضد هم نیستند بلکه مکمل یکدیگرند. اما اشتباهی که در تفکر ثنویتی شرق صورت گرفت این بود که این زوجیت را به حوزه معرفت و در واقع به عالم جعل نیز شیوع داد. شاهکار قرآن در عالم جعل مطرح کردن منطق توحیدی است. در واقع دوتایی‌هایی که در عالم جعل وجود دارند مانند حق و باطل، در منطق توحیدی باید حق اقامه شود و باطل زدوده شود و اصالت با یکی از این دوتاست.

امام صادق (ع) در حدیث معروف “جنود عقل و جهل” نمونه‌ای از منطق توحیدی را مطرح فرموده‌اند. در این حدیث حضرت بیش از ۷۰ مورد از دوتایی‌هایی که باید یکی از آنها اقامه شود و طرف دیگر زدوده شود را فهرست کرده‌اند.

مطالعه کتاب « شرح حدیث جنود عقل و جهل » به ما کمک می‌کند تا هرچه بیش‌تر معرفت خود را به سمت منطق توحیدی هدایت کنیم و با مصادیق این دو گروه بیشتر آشنا شویم. لذا مطالعه این کتاب برای اندیشه‌جویان دانش استراتژی ضروری است.

برای این منظور، ابتدا جلسه ۵۸۰ کلبه کرامت را مطالعه کنید تا نسبت منطق توحیدی و ثنویت‌های قرآنی را با حدیث امام صادق (ع) درباره جنود عقل و جهل بهتر درک کنید، سپس کتاب «شرح حدیث جنود عقل و جهل» را مطالعه فرمایید.

برای مطالعه بیشتر به سرفصل دیرین‌شناسی فهم تدریس شده در کلبه کرامت مراجعه فرمایید.